Insanlarla yasadigimiz alisverislerimizde (ki maddi veya manevi olsun farketmez) gonul rizasini ne kadar dikkate aliyoruz, almali miyiz konusunda dusunduklerimi, kisa bir olayla anlatmak istiyorum bugun. Kimseye ders vermek amacinda degilim elbette, nasil dusunmeliyim, nasil yaklasmaliyim konusunda kendime de bir not dusmek istiyorum aslinda.
Gectigimiz gunlerde Istanbul'a gitmistik biliyorsunuz. Bizim orada oldugumuz gunlerden birinde, bana temizlige yardima gelen ablanin gelis zamaniydi ve ben ne kadar kendi kendime mutlaka haber vermeliyim desem de ona gelme demeyi unuttum. Bundan cok rahatsiz oldum tabi ama gelmis bulundu ve malesef geri dondu. Ben de onu bir sekilde telafi edecegimi soyledim zaten.
Simdi yarin yine gelecek ve benden gelip gittigi hafta icin bir ucret istedi. Bence istedigi miktar harcadigi zaman ve emege gore fazlaydi. Ama sorun degil dedim hic pazarliga girismedim ve verecegim. Cunku burada dikkat ettigim konu gonul rizasi.
Saniyorum ki benden istedigi parayi dusunurken, kafasinda dusunup tartmis ve bunu uygun gormustur. Simdi onunla pazarlik etsem ve kabul etse bile gonlu razi olmayacak. Gonlu razi olmadiginda ise, benim ondan kar edecegim paranin bana hayri olmayacak. Yine bir sekilde o para benden cikar ve ustune bir kalp kirikligi kalir. Belki bundan sonraki islerini de ayni hevesle yapmaz.
Diger yandan ona ben fazla para verecegim icin benim gonlum razi olmayacak. Cunku gercekten benim kriterlerime gore fazla -ki genelde eli acik biriyim- fakat benim gonlumun razi olup olmamasini dert edecek olan kisi ben degilim. Bu onun problemi ve onun vicdaninin kul hakki yiyip yememe konusundaki terazisine kaliyor. Eger bununla sorunu yoksa bu onun bilecegi is. Tabi burada su soru ortaya cikiyor. Benim gonlumun razi olup olmadigini nerden bilecek? Ben tamam dedigimde yuzde yuz riza gostermis olmuyor muyum zaten? Bu durumda eger tamam diyorsam ya gonul rahatligi ile verecegim, eger hayir ise, veriyorum ama benim icin fazla diye belirtecegim. Degerlendirme ona kalmis.
Bu maddi konulara bir ornekti. Diger yandan manevi konularda da benzer ayrintilar soz konusu. Mesela biri sizden bir konuda yardim rica ediyor ve tamam diyorsunuz. Ve isi gonul rizasi ile yapmiyorsunuz. Diyelim ki iste baska dis etkiler sizi yapmaniz gerekiyormus hissine zorluyor. Yine de isi yaptiniz ama istemeye istemeye. Bu durumda sizden o yardimi isteyen kisi, sizi zorladigi icin kul hakki yemis oluyor ve durust davranilmadigi icin bu kul hakkini yemesine sebep olan kisi siz olmus oluyorsunuz. Cok acayip. Bu durumda kimin hatasi daha fazla?
Ayni olayin karsiti da yine biz birinden birsey rica ederken ve onun gonul rizasi ile yapip yapmamasi konusunda da gecerli. Bu durumda durustlugun bazen insanlara iyilik yapmaktan daha otede oldugu goruluyor. Iyilik yapmak, gonul rizasi ile yapilmadiginda ters tepmis oluyor. Gercekten yapabilecek misin, yapmak istiyor musun, yaptiginda gonlunde hic birsey kalmayacak mi bunlari sorgulamak gerekiyor.
Bunlara dikkat ettigimiz zaman, su tarz soylemler de olmayacak: su kisi benim hakkimi yedi, ben ona bunlari bunlari yaptim ama o yapmadi, hep ben veren oldum beni somurdu.... Cunku bunlar hep gonul razi olmadan yapilmis seylerde ortaya cikiyor. Gonul rizasina dikkat ettigimizde bu huzursuzluk da kalkacak.
Ayrica butun bu hak meselelerinde kim kimin hakkini ne kadar yedi/yemedi konusunda degerlendirme yapabilecek yetide degiliz. Tablonun butununu gorebilecek kapasitemiz yok. Her kulun tek dikkat etmesi gereken, kisi kendi terazisinde kul hakkini yedi mi yemedi mi? Baska kisiler baska kisilerin hakkini yemis yememis bu bizim degerlendirecegimiz mevzu degil. Tabi simdi hemen su soru ortaya cikabilir. Mesela birisine haksizlik yapildigini goruyorsak mudahale etmeyecek miyiz? Cok alakali gibi gorunse de ince bir cizgi var, o apayri bir konu aslinda. Burada sozunu ettigim birebir maruz kaldigimiz iliskilerdeki tavirlarimiz.
Ben sahsen kul hakki yememek icin gercekten gayret ediyorum ve bilmeyerek de yediysem veya sersemligime geldigi anlar olduysa da buradan af diliyorum.
Gectigimiz gunlerde Istanbul'a gitmistik biliyorsunuz. Bizim orada oldugumuz gunlerden birinde, bana temizlige yardima gelen ablanin gelis zamaniydi ve ben ne kadar kendi kendime mutlaka haber vermeliyim desem de ona gelme demeyi unuttum. Bundan cok rahatsiz oldum tabi ama gelmis bulundu ve malesef geri dondu. Ben de onu bir sekilde telafi edecegimi soyledim zaten.
Simdi yarin yine gelecek ve benden gelip gittigi hafta icin bir ucret istedi. Bence istedigi miktar harcadigi zaman ve emege gore fazlaydi. Ama sorun degil dedim hic pazarliga girismedim ve verecegim. Cunku burada dikkat ettigim konu gonul rizasi.
Saniyorum ki benden istedigi parayi dusunurken, kafasinda dusunup tartmis ve bunu uygun gormustur. Simdi onunla pazarlik etsem ve kabul etse bile gonlu razi olmayacak. Gonlu razi olmadiginda ise, benim ondan kar edecegim paranin bana hayri olmayacak. Yine bir sekilde o para benden cikar ve ustune bir kalp kirikligi kalir. Belki bundan sonraki islerini de ayni hevesle yapmaz.
Diger yandan ona ben fazla para verecegim icin benim gonlum razi olmayacak. Cunku gercekten benim kriterlerime gore fazla -ki genelde eli acik biriyim- fakat benim gonlumun razi olup olmamasini dert edecek olan kisi ben degilim. Bu onun problemi ve onun vicdaninin kul hakki yiyip yememe konusundaki terazisine kaliyor. Eger bununla sorunu yoksa bu onun bilecegi is. Tabi burada su soru ortaya cikiyor. Benim gonlumun razi olup olmadigini nerden bilecek? Ben tamam dedigimde yuzde yuz riza gostermis olmuyor muyum zaten? Bu durumda eger tamam diyorsam ya gonul rahatligi ile verecegim, eger hayir ise, veriyorum ama benim icin fazla diye belirtecegim. Degerlendirme ona kalmis.
Bu maddi konulara bir ornekti. Diger yandan manevi konularda da benzer ayrintilar soz konusu. Mesela biri sizden bir konuda yardim rica ediyor ve tamam diyorsunuz. Ve isi gonul rizasi ile yapmiyorsunuz. Diyelim ki iste baska dis etkiler sizi yapmaniz gerekiyormus hissine zorluyor. Yine de isi yaptiniz ama istemeye istemeye. Bu durumda sizden o yardimi isteyen kisi, sizi zorladigi icin kul hakki yemis oluyor ve durust davranilmadigi icin bu kul hakkini yemesine sebep olan kisi siz olmus oluyorsunuz. Cok acayip. Bu durumda kimin hatasi daha fazla?
Ayni olayin karsiti da yine biz birinden birsey rica ederken ve onun gonul rizasi ile yapip yapmamasi konusunda da gecerli. Bu durumda durustlugun bazen insanlara iyilik yapmaktan daha otede oldugu goruluyor. Iyilik yapmak, gonul rizasi ile yapilmadiginda ters tepmis oluyor. Gercekten yapabilecek misin, yapmak istiyor musun, yaptiginda gonlunde hic birsey kalmayacak mi bunlari sorgulamak gerekiyor.
Bunlara dikkat ettigimiz zaman, su tarz soylemler de olmayacak: su kisi benim hakkimi yedi, ben ona bunlari bunlari yaptim ama o yapmadi, hep ben veren oldum beni somurdu.... Cunku bunlar hep gonul razi olmadan yapilmis seylerde ortaya cikiyor. Gonul rizasina dikkat ettigimizde bu huzursuzluk da kalkacak.
Ayrica butun bu hak meselelerinde kim kimin hakkini ne kadar yedi/yemedi konusunda degerlendirme yapabilecek yetide degiliz. Tablonun butununu gorebilecek kapasitemiz yok. Her kulun tek dikkat etmesi gereken, kisi kendi terazisinde kul hakkini yedi mi yemedi mi? Baska kisiler baska kisilerin hakkini yemis yememis bu bizim degerlendirecegimiz mevzu degil. Tabi simdi hemen su soru ortaya cikabilir. Mesela birisine haksizlik yapildigini goruyorsak mudahale etmeyecek miyiz? Cok alakali gibi gorunse de ince bir cizgi var, o apayri bir konu aslinda. Burada sozunu ettigim birebir maruz kaldigimiz iliskilerdeki tavirlarimiz.
Ben sahsen kul hakki yememek icin gercekten gayret ediyorum ve bilmeyerek de yediysem veya sersemligime geldigi anlar olduysa da buradan af diliyorum.